یادگیری فقط نشستن و گوش دادن نیست. اگر آموزش صرفا با شنیدن اتفاق می افتاد، همه ما با تماشای ویدیو استاد های بزرگ به متخصص تبدیل می شدیم. واقعیت این است که یادگیری زمانی عمیق و ماندگار می شود که ذهن یادگیرنده فعال باشد، سوال بپرسد، فکر کند و درگیر موضوع شود. اینجاست که مفهوم یادگیری فعال معنا پیدا می کند. در سال های اخیر، به ویژه با گسترش آموزش دیجیتال و افزایش استفاده از کلاس آنلاین، توجه به این رویکرد بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است. چون اگر یک جلسه آموزشی مجازی فقط به سخنرانی یک طرفه محدود شود، عملا تفاوتی با یک فایل ضبط شده ندارد. در ادامه، به شکل دقیق و کاربردی بررسی می کنیم یادگیری فعال چیست، چه ویژگی هایی دارد، چه تفاوتی با آموزش سنتی دارد و چگونه می توان آن را در محیط های آموزشی آنلاین اجرا کرد.
یادگیری فعال یعنی چه و چرا اهمیت دارد؟
یادگیری فعال به روشی از آموزش گفته می شود که در آن یاد گیرنده نقش تماشاگر ندارد، بلکه به صورت مستقیم در فرایند یادگیری مشارکت می کند.
در این رویکرد، فرد فقط دریافت کننده اطلاعات نیست، بلکه با فکر کردن، بحث کردن، حل مسئله و تمرین، دانش را می سازد. در یادگیری فعال، پرسشگری، تعامل، تحلیل و حتی اشتباه کردن بخش طبیعی آموزش محسوب می شود. هدف، حفظ کردن مطالب نیست، بلکه ایجاد فهم عمیق و قابل استفاده است.
در فضای آموزش آنلاین، این موضوع حساس تر می شود. اگر تعامل وجود نداشته باشد، تمرکز یادگیرنده خیلی سریع از بین می رود. استفاده از پلتفرم هایی مثل کلاسینار که امکان مشارکت، گفتگو و کار تعاملی را فراهم می کنند، بستر مناسبی برای اجرای این نوع یادگیری ایجاد می کند.
نشانه های اصلی یک آموزش مبتنی بر یادگیری فعال
برای تشخیص اینکه یک دوره واقعا بر پایه یادگیری فعال طراحی شده یا نه، چند نشانه مشخص وجود دارد:
-
- اول اینکه یاد گیرنده نقش فعال دارد؛ نظر می دهد، سوال می پرسد و در فعالیت ها شرکت می کند.
- دوم اینکه تمرکز آموزش روی تفکر است، نه حفظ کردن مطالب.
- سوم اینکه تعامل واقعی در جریان آموزش دیده می شود؛ چه بین مدرس و شرکت کننده، چه بین خود یاد گیرندگان.
- چهارم اینکه محتوا به دنیای واقعی متصل است و مثال ها و تمرین ها کاربردی هستند.
- پنجم اینکه بازخورد مداوم وجود دارد و یادگیرنده می داند در کجای مسیر قرار دارد.
روش های مختلف یادگیری فعال
یادگیری فعال یک روش واحد و ثابت نیست، بلکه مجموعه ای از تکنیک ها و مدل های آموزشی را شامل می شود.
- یکی از رایج ترین روش ها، یادگیری مبتنی بر حل مسئله است؛ جایی که به جای توضیح مستقیم، یک مسئله واقعی مطرح می شود.
- بحث گروهی نیز روش موثری است که می توان آن را در محیط های آنلاین و حتی در قالب وبینار آنلاین اجرا کرد.
- یادگیری پروژه محور، روش دیگری است که در آن یادگیرنده دانش را در عمل به کار می گیرد.
- پرسش و پاسخ هدفمند و استفاده از سناریو های شبیه سازی شده هم نقش مهمی در افزایش مشارکت دارند.
- نقش مدرس در یادگیری فعال: در این رویکرد، نقش مدرس کاملا تغییر می کند. او دیگر فقط منبع دانش نیست. طراحی تجربه یادگیری، هدایت تعاملات، ارائه بازخورد موثر و استفاده هوشمندانه از ابزار ها، از وظایف اصلی مدرس هستند. در محیط های آنلاین، تسلط بر امکانات فنی و آموزشی اهمیت دوچندان دارد تا جریان یادگیری مختل نشود.
چالش های اجرای یادگیری فعال
اجرای یادگیری فعال بدون چالش نیست و باید واقع بین بود.
- برخی یاد گیرندگان به مدل های غیر فعال عادت دارند و در ابتدا مقاومت نشان می دهند.
- طراحی چنین کلاس هایی برای مدرس زمان و مهارت بیشتری می خواهد.
- چالش های فنی و مدیریت زمان نیز در آموزش آنلاین وجود دارد.
- انتخاب بستر مناسب، مانند وبینار آنلاین حرفه ای و پایدار، می تواند بخش زیادی از این مشکلات را کاهش دهد.
مقایسه یادگیری فعال با روش های سنتی آموزش
در آموزش غیر فعال، مدرس صحبت می کند و مخاطب فقط گوش می دهد. تمرکز روی انتقال حجم زیادی از اطلاعات است، تعامل حداقلی است و ارزیابی معمولا به پایان دوره موکول می شود.
فرایند یادگیری در طول مسیر بررسی می شود و تعامل، بخش جدایی ناپذیر آموزش است.
جمع بندی
یادگیری فعال یک ترند زودگذر آموزشی نیست، بلکه پاسخی به نیاز واقعی یادگیرندگان امروز است. در آموزش آنلاین، بدون تعامل و مشارکت، یادگیری عمیق شکل نمی گیرد. با طراحی درست، تغییر نقش مدرس و استفاده از ابزار های مناسب، می توان آموزش هایی ارائه داد که هم موثر باشند و هم برای مخاطب جذاب.
آموزش آنلاین نتیجه بخش
اگر قرار است آموزش آنلاین واقعا نتیجه بدهد، باید از مدل های قدیمی فاصله گرفت و یادگیری فعال را جدی گرفت.